Een kolkende rivier van wantrouwen en angst vormde zich rondom Lucia de Berk. Een verpleegkundige volgens de aanklagers een ‘angel of death’ die stil en teruggetrokken werkte in het Haagse Juliana Kinderziekenhuis. In 2001 sloeg de storm toe: zeven moorden en drie moordpogingen, volgens het Openbaar Ministerie gepleegd door Lucia. Ze kreeg levenslang, een straf waarvan in Nederland geen vervroegde invrijheidstelling mogelijk is.
Inhoud
Een gerechtelijk labyrint van aannames
Het stevige fundament onder haar veroordeling? Een schijnbaar onwaarschijnlijke statistiek: de kans dat een verpleegkundige toevallig zo vaak aanwezig zou zijn bij sterfgevallen of reanimaties 1 op 342 miljoen. Die cijfers werden later onderuitgehaald door deskundigen.
Daarnaast speelden aantekeningen in haar dagboeken en haar gedragingen tijdens crisismomenten: haar ‘compulsie’, die het OM interpreteerde als moorddrift, terwijl de verdediging sprak van tarotkaart-leggen ter ontspanning twee totaal verschillende vensters op haar geestelijke staat.
“Het beeld van De Berk als seriemoordenares is met deze uitspraak bijgesteld… Een van de grootste gerechtelijke dwalingen uit de Nederlandse rechtsgeschiedenis.”
De ommekeer
In 2008 besliste de Hoge Raad dat er herziening moest komen. De vermeende vergiftiging van baby A., die het hele proces begon, bleek achteraf toe te schrijven aan natuurlijke dood. Experts herinterpreteerden de medische dossiers, en wat eerst medisch onverklaarbaar was, werd nu gezien als medisch onverklaard oftewel: zonder aanwijzingen voor een misdrijf.
Het gerechtshof Arnhem sprak haar op 14 april 2010 definitief vrij. Een puissant statement: “Wij spreken u vrij en het hof vernietigt alle strafoplegging”, gevolgd door applaus in de rechtszaal.
De motivering was duidelijk en hard: niet alleen kon niet gesteld worden dat er moorden hadden plaatsgevonden, maar evenmin dat zij die had gepleegd. Medische verklaringen ontbraken, belangwekkend bewijs liet te wensen over, en het hele bewijscomplex bleek op interpretaties te berusten.
“Niet gesteld kan worden dat er moorden hebben plaatsgevonden, laat staan dat De Berk die gepleegd zou hebben.”
Herstel van eer en brokstukken van een leven
De Berk trad opnieuw in het licht: ‘dit moet bezinken’, stamelde ze emotioneel terwijl ze haar dochter omhelsde. Haar rehabilitatie was een feit. Het OM bood excuses aan, en volgde onderhandelingen over schadevergoeding. Ze kreeg ook vergoeding van haar ex-werkgever, het Haga Ziekenhuis; de precieze omvang van de vergoeding van Justitie blijft onbekend.
De stilte nu
Afgelopen vrijdag overleed Lucia de Berk, 63 jaar oud, na een kort ziekbed. Haar goede advocaat bevestigde het overlijden namens de familie “heel triest dat ze op relatief jonge leeftijd is overleden”, aldus de advocaat.
Wat rest is de stilte na de storm. Een leven dat ruw werd bejegend door het onbekende en het statistische, dat verkeerd werd geïnterpreteerd, dat zich moest weer openbaren na jaren van schrik en een onterecht verblijf achter tralies.
Reflectie: waarom deze zaak blijft nazinderen
De zaak-De Berk ontbloot de fragiele brug tussen gerecht en bewijs. Het toont wat er gebeurt als een samenleving, onder druk van angst en onzekerheid, langs cirkelredeneringen vaart en een mens opeens past in een duister patroon zonder rechtsstaat maar als een echo van collectieve psychose.
Deze tragische dwaling werpt een schaduw op ons vertrouwen in het rechtssysteem en nodigt uit tot kwetsbaarheid. Want dat is wat gerechtigheid in de kern is: geen blinde zekerheid, maar een zachte balans tussen twijfel, bewijs, en de noodzaak om menselijkheid sprankje bij sprankje te behouden. Lucia de Berk kreeg die menselijkheid terug in haar vrijspraak én verloor haar jaren in cel. Nu is er alleen nog stilte, een stille getuigenis van wat er misging en wat nooit meer mag gebeuren.
Ontdek meer van MAYONAISE
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
