In bijna elk cafégesprek, elke talkshow en ieder online debat over vluchtelingen komt dezelfde vraag terug: “Wie betaalt dat allemaal?” De opvang van vluchtelingen zou miljarden kosten, onze bijstand en werkloosheidsuitkeringen zouden daardoor in het gedrang komen, en Nederlanders zouden in de rij staan terwijl nieuwkomers voorrang krijgen. Het klinkt simpel, het voelt onrechtvaardig, en het wekt woede. Maar zoals zo vaak: wat we voelen is niet altijd wat de feiten laten zien.
Een blik in de begroting voor 2025 helpt om dat onderscheid scherp te krijgen. En wie de cijfers op een rij zet, ontdekt dat veel van de woede op drijfzand is gebaseerd. De bedragen zijn groot, maar ze vertellen een ander verhaal dan de emoties suggereren.
Inhoud
De kosten van vluchtelingenopvang
Volgens de vastgestelde Rijksbegroting 2025 bedragen de totale uitgaven aan Asiel en Migratie ongeveer €9,48 miljard. Daarin zitten de kosten voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA), de terugkeer van afgewezen asielzoekers en crisisnoodopvang. Dat bedrag lijkt enorm, en dat is het ook. Maar om het te begrijpen moet je inzoomen.
De opvang van een individuele asielzoeker kost gemiddeld €71 per dag. Dat is niet zomaar een uitkering of zakgeld, maar een totaalpakket: huisvesting, voedsel, begeleiding, medische zorg en basale voorzieningen. In de praktijk zijn de kosten sterk afhankelijk van de vorm van opvang. Een plek in een reguliere opvanglocatie is goedkoper dan een bed in een dure noodopvang in een sporthal of hotel. Precies dáár wringt de schoen. Omdat de instroom piekt en gemeenten vaak onvoldoende locaties beschikbaar stellen, moet het Rijk dure noodoplossingen inschakelen.
Daarom is in de begroting 2025 een extra bijstelling van ruim €800 miljoen opgenomen, specifiek voor de opvangcapaciteit van het COA. Dat zijn kosten die je kunt zien als het gevolg van politiek falen: structurele spreiding van opvangplaatsen had goedkoper geweest dan crisisopvang in haastig gehuurde panden.
De bijstand: een heel andere pot
Tegelijkertijd zien we dat de bijstandsuitgaven in 2025 uitkomen op circa €8,69 miljard. Deze post valt onder de Participatiewet en is bedoeld voor mensen zonder werk en zonder andere bron van inkomen. De bijstand wordt grotendeels uitgevoerd door gemeenten, maar het geld komt vanuit het Rijk.
Het is belangrijk om hier een misverstand te ontkrachten: asielzoekers die nog in procedure zitten hebben géén recht op bijstand. Zij ontvangen opvang in natura (onderdak, eten, kleding) en een kleine wekelijkse leefgeldvergoeding. Pas nadat iemand de vluchtelingenstatus heeft gekregen en zich als inwoner inschrijft in een gemeente, kan hij of zij in aanmerking komen voor bijstand — net zoals elke Nederlander die niet kan werken.
De gedachte dat de bijstand “vol” zit met vluchtelingen is dus misleidend. Statistieken van het CBS tonen dat het grootste deel van de bijstandsontvangers nog steeds in Nederland geboren is. Het aandeel statushouders is zichtbaar, maar verre van dominant.
Werkloosheidsuitkeringen: een schaduwpost
De derde belangrijke pijler is de werkloosheidsuitkering (WW). In de Rijksbegroting lijkt deze post klein: slechts €177,7 miljoen staat in 2025 ingeboekt onder het artikel “Werkloosheid”. Maar dat is slechts het deel dat rechtstreeks via de rijksbegroting loopt.
Het overgrote deel van de WW wordt betaald via het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV), dat de middelen haalt uit premies die werkgevers en werknemers afdragen. Het UWV rapporteerde dat in 2024 bijna €27 miljard aan uitkeringen en subsidies is uitgekeerd. Daarin zitten niet alleen WW, maar ook WIA en Ziektewetuitkeringen.
Kortom: de werkloosheidsuitkeringen zijn een enorm financieel blok, maar ze worden niet uit dezelfde begrotingspot betaald als de opvang van vluchtelingen of de bijstand. De stelling dat “de vluchtelingen onze WW opsouperen” is dus feitelijk onjuist.
Waar komt de woede dan vandaan?
Als de cijfers zo duidelijk uit elkaar liggen, waarom is de woede dan zo groot? Het antwoord zit in drie factoren: zichtbaarheid, schaarste en politiek.
- Zichtbaarheid
De kosten van vluchtelingenopvang zijn zichtbaar in de eigen gemeente: een sporthal vol veldbedden, een hotel dat voor opvang wordt gebruikt, of nieuwsberichten over miljoenen extra voor crisisnoodopvang. Dat maakt de kosten concreter en tastbaarder dan de veel grotere, maar abstracte miljarden voor WW en bijstand. - Schaarste
Mensen ervaren een tekort aan woningen, betaalbare zorg en onderwijscapaciteit. Wanneer vluchtelingen ook huisvesting nodig hebben, lijkt het alsof zij “de huizen inpikken”. In werkelijkheid gaat het om aparte regelingen en andere financieringsstromen, maar het gevoel van concurrentie is reëel. - Politieke framing
Politici en opiniemakers vergroten de tegenstelling bewust uit. Door opvangkosten als “miljarden voor buitenlanders” neer te zetten, wordt de suggestie gewekt dat dit ten koste gaat van de Nederlander. In de begrotingspraktijk is dat maar zelden het geval, maar in het publieke debat werkt de tegenstelling als brandstof voor woede.
Cijfers in perspectief
Om de discussie minder abstract te maken, is hieronder een tabel met de belangrijkste posten in 2025.
| Post (2025) | Waar zichtbaar in begroting | Bedrag (ongeveer) |
|---|---|---|
| Asiel en Migratie (incl. COA, IND, opvang) | Ministerie van Justitie en Veiligheid, begroting Asiel & Migratie | €9,48 miljard |
| Bijstand / Participatiewet | Ministerie van SZW, artikel Bijstand/Participatiewet | €8,69 miljard |
| Werkloosheidsuitkeringen (Rijksartikel) | Ministerie van SZW, artikel Werkloosheid | €177,7 miljoen |
| UWV-uitkeringen totaal (WW, WIA, ZW, etc.) | Jaarverslag UWV 2024 | bijna €27 miljard |
De verkeerde vijand
Als je kijkt naar de cijfers, is duidelijk dat de woede vaak op de verkeerde groep gericht is. Vluchtelingen zijn niet de reden dat de bijstand hoog is. Vluchtelingen zijn niet de reden dat de WW tientallen miljarden kost. Die kosten zijn het gevolg van structurele keuzes: een uitgebreide sociale zekerheid, een arbeidsmarkt die kwetsbaarheden kent, en een samenleving die kiest voor een vangnet.
De echte oorzaken van de druk op de begroting liggen in:
- Demografische trends (vergrijzing en een groeiende groep mensen die een beroep doet op zorg en uitkeringen).
- De flexibilisering van de arbeidsmarkt, die leidt tot meer instroom in WW en bijstand.
- Gebrekkig woonbeleid, dat ervoor zorgt dat er simpelweg te weinig huizen zijn, ongeacht of er vluchtelingen bijkomen of niet.
Door te doen alsof de asielzoeker “de schuldige” is, leiden politici en media de aandacht af van die structurele problemen.
Tijd voor eerlijker debat
Een eerlijk debat vraagt om twee dingen: transparantie en prioritering. Transparantie betekent dat we precies uitleggen hoe begrotingsposten werken, waar geld vandaan komt en waaraan het wordt besteed. Prioritering betekent dat we politiek kleur bekennen: vinden we het belangrijk dat Nederland mensen in nood opvangt, en zo ja, hoeveel geld zijn we bereid daarvoor vrij te maken?
Wat niet helpt, is doen alsof opvangkosten automatisch ten koste gaan van bijstand of werkloosheidsuitkeringen. Dat zijn verschillende geldstromen, met eigen financieringsmechanismen.
Conclusie
De woede over vluchtelingenopvang is begrijpelijk als je kijkt naar de zichtbaarheid en de emoties rond schaarste. Maar wie de cijfers op tafel legt, ziet dat de werkelijkheid complexer is. Ja, opvang kost miljarden. Maar bijstand en WW kosten dat óók, en vaak veel meer. De systemen bestaan naast elkaar en bijten elkaar zelden direct.
Als we boos willen zijn, laten we dat dan richten op slecht beleid: het gebrek aan woningen, de voortdurende flexibilisering van werk, of de dure noodopvang die ontstaat doordat gemeenten structureel weigeren locaties te openen. Dáár zit de echte rekening.
En misschien is het tijd om een oud politiek inzicht opnieuw te omarmen: begroten is kiezen. Laten we die keuzes eerlijk maken, met feiten op tafel, in plaats van met mythes die woede voeden maar de samenleving niets vooruithelpen.
Bronnen
- Rijksbegroting 2025, Ministerie van Justitie en Veiligheid: begroting Asiel en Migratie (totaaluitgaven €9,48 miljard).
- Rijksoverheid: gemiddelde opvangkosten per asielzoeker (€71 per dag).
- Memorie van Toelichting: bijstelling opvangkosten COA 2025 (+€805 miljoen).
- Rijksbegroting 2025, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid: bijstand (Participatiewet) €8,69 miljard.
- Rijksbegroting 2025, artikel Werkloosheid (SZW): €177,7 miljoen.
- UWV Jaarverslag 2024: totaal uitkeringen en subsidies bijna €27 miljard.
- CBS: cijfers bijstandsontvangers en WW-uitkeringen 2024.
Ontdek meer van MAYONAISE
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
