De oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza is wereldwijd het onderwerp van intens debat, protest en politieke polarisatie. Vooral de term genocide valt steeds vaker in publieke en diplomatieke discussies. Maar wat betekent genocide eigenlijk? En past die term juridisch en historisch gezien bij de situatie in Gaza?
In dit artikel leg ik uit waarom het conflict in Gaza juridisch gezien geen genocide is. Tegelijkertijd geef ik inzicht in wat wél wordt erkend als genocide, met historische voorbeelden zoals de Armeense genocide door het Ottomaanse rijk. Zo wil ik nuance brengen in een discussie die vaak wordt beheerst door emoties en verkeerde aannames.
Wat betekent genocide precies?
Het woord genocide is relatief jong. Het werd voor het eerst gebruikt door de Pools-Joodse jurist Raphael Lemkin tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij wilde een term creëren voor het systematisch uitroeien van een volk, zoals de Holocaust.
Juridische definitie van genocide (VN-verdrag)
In 1948 nam de Verenigde Naties het Verdrag inzake de Voorkoming en Bestraffing van de Misdaad van Genocide aan. Volgens dat verdrag betekent genocide:
“Handelingen, gepleegd met de bedoeling om een nationale, etnische, raciale of religieuze groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen.”
Het gaat hierbij om vijf mogelijke daden:
- Het doden van leden van de groep
- Het toebrengen van ernstig lichamelijk of geestelijk letsel
- Het opzettelijk aan de groep opleggen van levensomstandigheden die op vernietiging gericht zijn
- Maatregelen om geboorten binnen de groep te voorkomen
- Gedwongen overbrenging van kinderen van de groep naar een andere groep
Let op: de intentie (de bedoeling om een groep te vernietigen) is essentieel. Zonder die opzettelijke bedoeling, is er geen sprake van genocide, hoe ernstig de daden ook zijn.
Wat is dan wél genocide? – Historische voorbeelden
De Armeense Genocide (1915-1917)
Een van de meest erkende voorbeelden van genocide is de Armeense genocide, gepleegd door het Ottomaanse Rijk tijdens de Eerste Wereldoorlog.
- Meer dan 1,5 miljoen Armeniërs werden vermoord of stierven tijdens gedwongen deportaties.
- De acties waren gericht tegen Armeniërs als etnisch-religieuze groep.
- Er is duidelijke documentatie van intentie van de Ottomaanse regering om het Armeense volk systematisch uit te roeien.
De Armeense genocide wordt wereldwijd erkend, onder meer door landen als Frankrijk, Duitsland, Nederland en het Europees Parlement. Turkije ontkent deze kwalificatie nog altijd, wat tot diplomatieke spanningen leidt.
Andere erkende genocides
- De Holocaust (Nazi-Duitsland, 1941-1945): meer dan 6 miljoen Joden werden vermoord.
- De genocide in Rwanda (1994): Hutu-extremisten vermoordden in 100 dagen naar schatting 800.000 Tutsi’s.
- De genocide in Srebrenica (1995): Bosnisch-Servische troepen vermoordden meer dan 8.000 moslimmannen en -jongens.
Deze gevallen voldoen duidelijk aan de VN-definitie: er was sprake van doelgerichte, georganiseerde vernietiging van een specifieke groep.
De oorlog in Gaza – feiten en context
Het conflict tussen Israël en Hamas, en breder tussen Israël en de Palestijnen, is complex en beladen met geschiedenis. De huidige escalatie begon op 7 oktober 2023, toen Hamas een grootschalige aanval uitvoerde op Israëlisch grondgebied:
- Meer dan 1.200 Israëlische burgers en militairen werden gedood.
- Honderden mensen werden gegijzeld en meegenomen naar Gaza.
- Deze aanval wordt internationaal breed erkend als een oorlogsmisdaad en terreurdaad.
Israël reageerde met een militaire campagne in Gaza, gericht op het vernietigen van Hamas-infrastructuur. Daarbij vielen duizenden burgerdoden en werd een groot deel van Gaza verwoest. Dit leidde tot groeiende internationale kritiek, met beschuldigingen van buitensporig geweld en zelfs genocide.
Maar is er juridisch bewijs voor genocide?
Waarom Gaza geen genocide is – juridische analyse
1. Geen aantoonbare genocidale intentie
Hoewel het geweld in Gaza zeer ernstig is, is er geen overtuigend bewijs dat Israël de intentie heeft om het Palestijnse volk als zodanig uit te roeien.
- De Israëlische regering stelt dat de aanvallen zijn gericht op Hamas, een erkende terroristische organisatie.
- Burgerslachtoffers worden (volgens Israël) niet doelbewust gemaakt, maar zijn het gevolg van Hamas’ strategie om zich te verschuilen tussen burgers.
Internationale gerechtshoven, zoals het Internationaal Gerechtshof (ICJ) en het Internationaal Strafhof (ICC), onderzoeken momenteel of bepaalde acties van Israël en Hamas oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid zijn. Tot op heden is er geen juridisch oordeel dat de acties van Israël als genocide kwalificeert.
2. Proportionaliteit en militair doelwit
Hoewel het Israëlische leger zware middelen inzet, beweren zij te handelen binnen het oorlogsrecht, waarbij men onderscheid moet maken tussen militaire doelen en burgers.
- Het vernietigen van Hamas-tunnels, wapendepots en leiders is een legitiem militair doelwit, ook al zijn de gevolgen voor burgers ernstig.
- Dit maakt het juridisch een disproportionele militaire campagne, mogelijk een oorlogsmisdaad, maar geen genocide.
3. Geen bewijs van structureel beleid tot vernietiging van het Palestijnse volk
In eerdere genocides is sprake van een uitdrukkelijk plan of beleid gericht op uitroeiing. In het geval van Gaza ontbreekt dat bewijs:
- Israëlische leiders, hoe controversieel ook, hebben geen wetten, bevelen of beleidsstukken gepubliceerd waarin expliciet wordt aangestuurd op etnische zuivering of massamoord van Palestijnen als groep.
- Ook de demografische gegevens tonen geen bewijs van systematische uitroeiing.
De kracht van woorden – waarom terminologie belangrijk is
Het gebruik van het woord genocide is geen lichtvaardige zaak. Het impliceert een van de ernstigste misdaden onder internationaal recht. Ten onrechte gebruik maken van deze term kan:
- De betekenis ervan devalueren.
- De herinnering aan erkende genocides vervagen.
- De internationale gemeenschap politiseren en verdelen, in plaats van te verenigen rond rechtvaardigheid.
Dat betekent niet dat er in Gaza geen ernstige schendingen van het internationaal recht plaatsvinden. Maar door alle oorlogen meteen genocide te noemen, verdwijnt het onderscheid tussen oorlog, oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocide.
Wat wél erkend moet worden: het menselijk lijden
Hoewel Gaza juridisch gezien geen genocide is, betekent dit niet dat de situatie geen menselijk drama is. Meer dan 30.000 doden, miljoenen ontheemden, vernietigde infrastructuur en een generatie kinderen getraumatiseerd.
De internationale gemeenschap heeft de plicht om:
- Schendingen van het oorlogsrecht te onderzoeken en vervolgen.
- Humanitaire hulp te waarborgen.
- Werk te maken van een duurzame vrede tussen Israëli’s en Palestijnen.
Conclusie: laten we feiten en recht van emotie scheiden
De term genocide heeft een duidelijke, juridische betekenis. Die betekenis is essentieel om slachtoffers van echte genocides te kunnen beschermen en daders te vervolgen. In het geval van Gaza is er momenteel geen juridisch bewijs van genocide.
Dat betekent niet dat er geen leed is, of dat Israël vrijuit gaat. Het betekent wél dat we voorzichtig moeten zijn met zware termen, en moeten blijven streven naar een juridische en feitelijke benadering van conflicten.
Door de term genocide te reserveren voor de ernstigste misdaden met bewijs van vernietigingsintentie – zoals de Armeense genocide, de Holocaust of Rwanda – houden we ruimte voor echte gerechtigheid. Voor slachtoffers toen, en voor slachtoffers nu
Ontdek meer van MAYONAISE
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
