Er was een tijd dat we nog twijfelden. Een tijd waarin we discussies voerden over grafieken, waarin de term klimaatverandering nog vaak werd gevolgd door een vraagteken. Maar die tijd is voorbij. De wereld brandt, overstroomt, bevriest en smelt tegelijk – en terwijl mensen sterven onder ingestorte daken, verdrinken in ondergelopen metrostations of verbranden in hun huizen, zijn er nog altijd stemmen die fluisteren: “Het klimaat verandert niet. Het is allemaal een hoax.”
We bevinden ons midden in een tijdperk van extreme weersomstandigheden. Recordhittegolven in Zuid-Europa, sneeuwstormen in Texas, orkanen die kustlijnen met de grond gelijkmaken, tropische regenbuien die in luttele uren hele steden blank zetten. Elk continent is inmiddels getuige geweest van onvoorstelbare natuurkrachten. Deze verschijnselen zijn geen toevallige grillen van moeder natuur, maar het directe gevolg van een planeet die uit balans is geraakt.
De nieuwe normaliteit: chaos
De zomer van 2023 liet opnieuw zien hoe extreem het klimaat is geworden. In Italië steeg de temperatuur tot boven de 48 graden Celsius. In India en Pakistan vielen tientallen doden door hittegolven die weken aanhielden. In Griekenland brandden uitgestrekte bossen af, en in Canada kleurde de lucht boven New York oranje door rook van bosbranden honderden kilometers verderop. Ondertussen kreeg Slovenië in één dag een maandhoeveelheid regen te verwerken, en overstroomden hele dorpen. In Marokko en Libië kwamen duizenden mensen om het leven door overstromingen die hun oorsprong vonden in verstoorde weerpatronen.
Toch is het niet enkel de natuur die deze tragedie veroorzaakt – het is ook de menselijke traagheid, en in sommige gevallen regelrechte ontkenning, die de rampen verergeren. Want nog altijd zijn er invloedrijke figuren, opiniemakers, politici en bedrijfsleiders die roepen dat klimaatverandering een mythe is. Een verzinsel. Een ‘klimaathoax’.
Klimaathoax: de grootste leugen van onze tijd
Het woord klimaathoax komt vaak uit de mond van mensen die er baat bij hebben dat alles bij het oude blijft. Oliebaronnen, conservatieve politici, complotdenkers – ze klampen zich vast aan het idee dat de wetenschap ernaast zit, of erger nog, dat ze samenspant om mensen angst aan te jagen en controle op te leggen. Ze verspreiden twijfel alsof het een product is, verpakken halve waarheden in wetenschappelijk klinkende termen, en zaaien verwarring met meme-waardige uitspraken als “Het sneeuwt toch nog steeds, dus waar is die opwarming?”
Deze vorm van misinformatie is gevaarlijker dan het lijkt. Want het leidt tot passiviteit. Tot uitstel van beleid. Tot generaties die opgroeien met het idee dat het allemaal wel meevalt. Intussen stijgt de zeespiegel, sterven koraalriffen af, smelten de gletsjers en raken ecosystemen onherstelbaar beschadigd. En de slachtoffers? Die zijn er allang.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven jaarlijks meer dan 150.000 mensen door klimaatgerelateerde factoren. Dat zijn hittegolven, overstromingen, bosbranden, droogte, voedseltekorten en ziektes die zich verspreiden door veranderende klimaatzones. In 2022 vielen er alleen al in Europa meer dan 60.000 doden door extreme hitte. In Afrika zorgt droogte voor hongersnoden. In Azië worden miljoenen mensen jaarlijks ontheemd door cyclonen en wateroverlast. Dit is geen toekomstscenario. Dit is het heden.
Wat bezielt een ontkenner?
De vraag blijft: waarom zijn er nog steeds mensen die het allemaal ontkennen? Die ondanks de overduidelijke gevolgen – zichtbaar op vrijwel elk continent – blijven volhouden dat het klimaat niet verandert? Of dat de mens er in elk geval niets mee te maken heeft?
Een deel van het antwoord is psychologisch. Klimaatverandering is een ontwrichtend idee. Het vereist van mensen dat ze hun gedrag, hun overtuigingen, zelfs hun identiteit herzien. Dat is niet makkelijk. Ontkenning is dan een zelfbeschermingsmechanisme, een manier om de cognitieve dissonantie te verzachten.
Een ander deel is ideologisch. Klimaatbeleid wordt vaak gezien als iets ‘links’, als een aanval op de vrije markt, op autonomie. Voor sommige mensen is het dus aantrekkelijker om het hele probleem als nep af te doen, dan om hun politieke standpunten aan te passen.
En tot slot is er economische belangenverstrengeling. Grote bedrijven, vooral in de fossiele industrie, hebben decennialang actief twijfel gezaaid – net zoals de tabaksindustrie ooit deed over de gevaren van roken. Ze financieren denktanks, lobbyisten en zelfs universiteiten om hun narratief in stand te houden.
Wetenschap als moreel kompas
Toch is de wetenschap glashelder. Meer dan 97% van de klimaatwetenschappers is het erover eens dat de aarde opwarmt en dat menselijke activiteit, met name het verbranden van fossiele brandstoffen, de voornaamste oorzaak is. Het IPCC – het Intergovernmental Panel on Climate Change – bracht rapport na rapport uit waarin de bewijzen zich opstapelen als gletsjerlagen: gedetailleerd, meetbaar, onweerlegbaar.
Wat we nu meemaken zijn niet ‘incidenten’ of ‘natuurrampen’ zoals vroeger, maar structurele gevolgen van een ontregeld klimaatsysteem. De orkanen zijn krachtiger geworden door warmere oceanen. De regenbuien zijn heviger door meer vocht in de lucht. De droogtes zijn extremer, en de koude pieken – ja, zelfs die – zijn het resultaat van verstoorde straalstromen. Dit zijn allemaal voorspelde én gemeten effecten van klimaatverandering.
Daders én slachtoffers
Het wrange is dat de landen die het minste bijdragen aan de klimaatcrisis vaak de zwaarste klappen krijgen. Kleine eilandstaten, Afrikaanse naties, armere delen van Azië: ze stoten nauwelijks CO₂ uit, maar worden overspoeld, uitgedroogd of weggevaagd. Ondertussen blijven rijke landen steken in politiek gekibbel, of – nog schrijnender – in fabels over een klimaathoax.
We kunnen de klimaatontkenners niet blijven negeren. Niet omdat ze gelijk hebben, maar omdat ze invloedrijk zijn. Ze ondermijnen beleid, frustreren de energietransitie, en houden een wereldbeeld in stand dat letterlijk dodelijk is. Elke vertraging in klimaatmaatregelen kost levens. Elke beleidsmatige blindheid is een tikkende tijdbom.
De klok tikt – en wij beslissen
Toekomstige generaties zullen zich niet afvragen of we het hebben geweten. De data is er. De beelden zijn er. De doden zijn er. Ze zullen zich afvragen waarom we niets deden. Waarom we luisterden naar pseudo-wetenschappers met YouTube-kanalen in plaats van naar duizenden wetenschappers met jarenlange studie. Waarom we debatteerden, terwijl mensen verdronken. Waarom we de leugen verkiezen boven het ongemak van de waarheid.
Want ja, klimaatmaatregelen zijn lastig. Ze vereisen offers. Andere keuzes. Nieuwe technologieën. Maar dat is niets vergeleken met de chaos die ons wacht als we niets doen.
De klimaatcrisis is geen hoax. Het is de grootste uitdaging van onze tijd – en ook de grootste kans. Een kans om opnieuw te definiëren wie we willen zijn: mensen die weglopen, of mensen die de waarheid onder ogen zien en handelen. Want in de strijd tegen klimaatontkenning is stilzwijgen medeplichtigheid. En deze stilte, die kost levens.
