Er zijn mensen die graag op de voorgrond treden. En er zijn mensen die het liefst in de coulissen blijven, maar daar met ferme hand de touwtjes trekken. Geert Wilders leek beide rollen moeiteloos te kunnen combineren. Terwijl hij zich in interviews opwierp als staatsman-in-wording, regeerde hij tegelijkertijd met ijzeren discipline over zijn partijgenoten. De nieuwe minister van Asiel en Migratie, Gidi Markuszower? Te radicaal, te onhandig – dus weer naar huis. En toen kwam daar ineens oud-senator Faber, uit de politieke mottenballen getrokken. Klaar om dienstbaar, loyaal en vooral zwijgzaam te zijn. Een minister zoals Wilders haar graag heeft: gehoorzaam en voorspelbaar.
Achter de schermen leek zich een scenario te voltrekken dat meer weg had van een politieke poppenkast dan van een serieuze regeringsformatie. Want als we de signalen uit Den Haag mochten geloven, was Faber geen zelfstandige bewindsvrouw met een eigen agenda. Nee, zij was de spreekbuis van de PVV-leider, een verlengstuk van diens retoriek. Ze zei wat haar werd ingefluisterd. Niet meer, niet minder.
“Zeg dit wel, zeg dat niet”
Bronnen binnen de gevallen coalitie fluisterden dat Faber gedetailleerde instructies kreeg van Wilders zelf. Wat mocht ze zeggen in de media? Wat moest ze kostte wat kost vermijden? Hoe moest ze reageren op kritische vragen over haar eerdere uitspraken over moslims, asielzoekers en statushouders? Wilders had het allemaal tot in de puntjes voorbereid. In de wandelgangen ging het gerucht dat ze zelfs mediatraining heeft gevolgd met vooraf opgestelde Q&A’s, opgesteld op het PVV-hoofdkwartier.
En in de Tweede Kamer? Daar gold hetzelfde script. Geen spontane uitspraken. Geen inhoudelijke discussies buiten de vooraf goedgekeurde lijnen. “Blijf bij de boodschap”, luidde het bevel uit de PVV-top. En als een Kamerlid te ver afdwaalde, volgde een telefoontje. “Volgende keer gewoon bij het afgesproken standpunt blijven, ja?”
Een minister zonder stem
Het is niet ongebruikelijk dat ministers overleg plegen met hun partijleider. Maar wat hier gebeurde, gaat verder. Faber leek de enige bewindspersoon te zijn in het kabinet die volledig werd geregisseerd door iemand die formeel niet eens in de regering zat. Wilders wilde de touwtjes in handen houden. Niet alleen over het beleid, maar ook over de toon, de timing en de presentatie. Faber was geen collega in het kabinet, zij was een project. Een experiment. Een marionet, geleid door een man die weigerde zijn regisseursstoel te verlaten.
Dat is niet alleen pijnlijk voor Faber zelf – die hiermee het signaal afgaf geen vertrouwen te hebben in haar eigen politieke instinct – maar ook voor de geloofwaardigheid van het voormalige kabinet Schoof als geheel. Hoe serieus moeten we een minister nemen die niet zelf bepaalde wat zij zegde, maar moest wachten tot het ‘script’ werd goedgekeurd?
De controlezucht van Wilders
Geert Wilders heeft er altijd een handje van gehad om zijn partij strak te regisseren. PVV’ers mogen geen lid zijn van andere politieke partijen, er is geen ledencongres, geen open discussie over standpunten of koers. En wie afwijkt, vliegt eruit. Diezelfde lijn zette hij nu voort richting de regering. Want ook al was hij formeel geen minister-president, in de schaduw oefende hij macht uit zoals alleen een ware machiavellist dat kan.
En het werkte – althans tijdelijk. Want het leverde hem ministers op die zeggen wat hij wilde dat ze zegden. Die het liefst niets zegden, om geen fouten te maken. Die altijd op eieren liepen, bang om tegen de lijn in te gaan. Maar het is ook een riskant spel. Want vroeg of laat komt er een moment waarop de façade begint te scheuren. Wanneer Faber een vraag zou krijgen die buiten het script valt. Wanneer de realiteit van beleid niet meer paste in de simplistische oneliners van de PVV-leider.
De democratie verdient openheid
In een gezonde democratie verwachten we van ministers dat ze hun werk doen op basis van deskundigheid, transparantie en eigen overtuiging. Niet op basis van fluisterbriefjes uit het PVV-partijkantoor. En al helemaal niet in een tijd waarin het migratiedebat polariseert, waar elke woordkeuze gewicht heeft, waar nuance van levensbelang is. Dan kun je je niet verschuilen achter voorgekookte antwoorden of mediamanagement uit de school van Geert Wilders.
Faber is geen onbekende in de politiek. Ze weet hoe het spel gespeeld wordt. Maar als ze echt een rol van betekenis wild3 spelen, had ze zich moeten ontworstelen aan het keurslijf dat haar is aangemeten. Want hoe langer zij louter sprak met de stem van Wilders, hoe minder mensen haar nog als minister wilden zien. Dan bleef ze niets anders dan de trekpop – de spreekbuis – van de man die achter de schermen de lijnen uitzet.
En Wilders? Die lachte in zijn vuistje. Zolang Faber braaf bleef dansen naar zijn pijpen, kon hij doorgaan met zijn dubbele spel. Met de handen aan de knoppen, zonder ooit zelf de verantwoordelijkheid te hoeven dragen. Een meester in regie, een kampioen in ontwijken. Maar ook een politicus die laat zien dat macht belangrijker is dan transparantie. En loyaliteit belangrijker dan kwaliteit.
Ontdek meer van MAYONAISE
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
