De kloof groeit, maar het hoeft niet zo te blijven
In vrijwel alle Westerse economieën is de inkomensongelijkheid in de afgelopen decennia toegenomen. Terwijl de hoogste inkomens exponentieel zijn gestegen, is de koopkracht van de laagste inkomensgroepen vaak achtergebleven of zelfs gedaald. De gevolgen zijn voelbaar: meer mensen in armoede, minder sociale mobiliteit, en groeiend wantrouwen in overheid en instituties.
Economie geen natuurkracht
Maar dit is geen onvermijdelijk gevolg van technologische vooruitgang of globalisering. De economie is geen natuurkracht, maar een systeem dat wij zelf vormgeven. Met de juiste hervormingen kan het economisch beleid wél zorgen dat juist de onderste inkomensgroepen er het meest op vooruitgaan.
In deze column analyseren we hoe we dat kunnen bereiken – met focus op structurele oplossingen, politieke haalbaarheid en economische efficiëntie.
1. Progressieve belastingen: eerlijker bijdragen aan de samenleving
Een van de krachtigste en relatief eenvoudig te implementeren manieren om inkomensgelijkheid te bevorderen, is een progressiever belastingstelsel. In veel landen zijn de belastingtarieven voor de hoogste inkomensgroepen de afgelopen decennia juist verlaagd, vaak onder het mom van economische groei of “trickle-down economics”. Maar het bewijs voor zulke theorieën is mager.
Wat kan helpen:
- Verhoging van het hoogste tarief in de inkomstenbelasting.
- Invoering van een belasting op vermogens boven een bepaalde drempel (vermogensbelasting).
- Aanpakken van belastingontwijking door grote bedrijven en particulieren via internationale samenwerking.
- Verlaging van de belasting op arbeid aan de onderkant van de arbeidsmarkt.
Een progressief systeem zorgt ervoor dat mensen die het meeste profiteren van de economie, ook het meeste bijdragen aan publieke voorzieningen en herverdeling.
2. Een hoger minimumloon: eerlijk werk moet eerlijk betalen
In veel sectoren is het minimumloon nauwelijks gestegen, terwijl de kosten voor wonen, energie, en zorg omhoogschieten. Een verhoging van het minimumloon geeft niet alleen directe koopkracht aan miljoenen mensen, het kan ook de productiviteit en arbeidsparticipatie verhogen.
Belangrijke argumenten:
- Meer koopkracht onderaan de inkomensladder leidt tot hogere consumptie.
- Het stimuleert bedrijven om te investeren in efficiëntie en opleiding.
- Lagere overheidsuitgaven aan aanvullende inkomensregelingen (zoals toeslagen).
In vrijwel alle Westerse economieën is de inkomensongelijkheid in de afgelopen decennia toegenomen. Terwijl de hoogste inkomens exponentieel zijn gestegen, is de koopkracht van de laagste inkomensgroepen vaak achtergebleven of zelfs gedaald. De gevolgen zijn voelbaar: meer mensen in armoede, minder sociale mobiliteit, en groeiend wantrouwen in overheid en instituties.
Maar dit is geen onvermijdelijk gevolg van technologische vooruitgang of globalisering. De economie is geen natuurkracht, maar een systeem dat wij zelf vormgeven. Met de juiste hervormingen kan het economisch beleid wél zorgen dat juist de onderste inkomensgroepen er het meest op vooruitgaan.
In deze column analyseren we hoe we dat kunnen bereiken – met focus op structurele oplossingen, politieke haalbaarheid en economische efficiëntie.
3. Een universeel basisinkomen of negatieve inkomstenbelasting
Steeds vaker klinkt de roep om een universeel basisinkomen (UBI). Dit is een vast bedrag dat elke burger ontvangt, ongeacht inkomen of werkstatus. Hoewel de praktische uitvoering onderwerp van debat is, delen UBI en verwante systemen zoals negatieve inkomstenbelasting een belangrijk uitgangspunt: inkomenszekerheid als basis voor menswaardig leven.
Voordelen:
- Vermindert bureaucratie in het sociale zekerheidsstelsel.
- Versterkt de onderhandelingspositie van werknemers.
- Helpt bij het opvangen van economische schokken, zoals automatisering of pandemieën.
Critici wijzen vaak op de kosten, maar studies tonen aan dat een goed vormgegeven systeem (bijvoorbeeld in plaats van bepaalde toeslagen) betaalbaar kan zijn, zeker in combinatie met progressieve belastingen.
4. Betaalbare huisvesting: structurele hervormingen in de woningmarkt
Een groot deel van het inkomen van lage inkomensgroepen gaat op aan huur of woonlasten. In veel steden zijn de huizenprijzen de pan uitgerezen, terwijl het aanbod van sociale en betaalbare huurwoningen is gekrompen.
Hervormingsopties:
- Investeren in sociale woningbouw.
- Invoeren van een vorm van huurprijsregulering.
- Belasting op leegstand en speculatief vastgoedbezit.
Een betaalbare woning is essentieel voor economische stabiliteit en participatie. Zonder structurele oplossingen op de woningmarkt blijven andere hervormingen steken in symptoombestrijding.
5. Hervorming van sociale zekerheid: eenvoud, vertrouwen en effectiviteit
Het huidige systeem van toeslagen, kortingen en uitkeringen is vaak complex, bureaucratisch en stigmatiserend. Mensen met lage inkomens besteden veel tijd en energie aan administratieve verplichtingen, met alle stress van dien.
Aanbevelingen:
- Eenvoudige, transparante regelingen.
- Minder sancties, meer vertrouwen.
- Integratie van regelingen via één loket of digitaal platform.
De toeslagenaffaire in Nederland is een tragisch voorbeeld van hoe slecht ontworpen systemen juist de meest kwetsbaren raken. Hervormingen die eenvoud, voorspelbaarheid en menselijkheid terugbrengen, zijn cruciaal.
6. Investeren in onderwijs en bijscholing: breek de armoedecirkel
Een van de meest duurzame manieren om inkomensongelijkheid te bestrijden, is door te investeren in gelijke kansen. Onderwijs speelt hierin een sleutelrol.
Mogelijke maatregelen:
- Gratis of betaalbaar onderwijs op alle niveaus.
- Extra ondersteuning voor kansarme leerlingen.
- Leven lang leren toegankelijk maken via gesubsidieerde cursussen en bijscholing.
“Onderwijs als hefboom: zo breken we met structurele ongelijkheid”
7. Arbeidsmarktbeleid: van flex naar vast, van onzeker naar stabiel
Flexibele arbeidscontracten, tijdelijke banen en schijnzelfstandigheid zijn sterk toegenomen. Hoewel deze vormen van werk in sommige situaties nuttig kunnen zijn, dragen ze vaak bij aan inkomensonzekerheid en stress bij werkenden.
Hervormingsmogelijkheden:
- Gelijke beloning en rechten voor flexibel werk.
- Beperken van draaideurconstructies via uitzenders.
- Bevorderen van vaste contracten via fiscale prikkels.
Een stabiele baan is nog altijd een van de belangrijkste factoren voor inkomenszekerheid. Een eerlijke arbeidsmarkt is essentieel voor een inclusieve economie.
8. Regionale investeringen: spreiding van economische kansen
In veel landen zijn economische kansen geografisch geconcentreerd. Grote steden trekken investeringen, terwijl plattelandsregio’s of oude industriesteden achterblijven. Dit vergroot niet alleen de inkomenskloof, maar ook het gevoel van ongelijkheid en onrechtvaardigheid.
Beleidsvoorstellen:
- Decentrale investeringsprogramma’s in achtergestelde regio’s.
- Fiscale voordelen voor bedrijven die zich buiten de Randstad (of grote steden) vestigen.
- Regionale innovatiehubs en opleidingscentra.
Door economische kansen beter te spreiden, vergroten we niet alleen de gelijkheid, maar ook de veerkracht van de nationale economie.
9. Duurzame economische groei: groene banen en rechtvaardige transities
De energietransitie biedt een unieke kans om economische hervorming en sociale rechtvaardigheid te combineren. Investeren in duurzame infrastructuur, hernieuwbare energie en groene technologieën kan miljoenen nieuwe banen opleveren – ook voor laaggeschoolde werknemers.
Concrete ideeën:
- Opleidingsprogramma’s voor installateurs, monteurs en bouwvakkers in de energietransitie.
- Garanties op fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden in groene sectoren.
- Klimaatbeleid koppelen aan armoedebestrijding.
“groene banen en inclusieve groei”
10. Politieke wil en maatschappelijk draagvlak
Geen enkele hervorming slaagt zonder politieke moed en maatschappelijk draagvlak. Daarom is het essentieel om breed te communiceren waarom deze hervormingen niet alleen rechtvaardig, maar ook logisch en economisch verstandig zijn.
Wat helpt:
- Goede communicatie: laat zien dat iedereen baat heeft bij minder ongelijkheid.
- Allianties tussen maatschappelijke organisaties, bedrijven en overheid.
- Investeren in vertrouwen via transparant beleid en burgerparticipatie.
In tijden van onzekerheid verlangen mensen naar zekerheid en rechtvaardigheid. Economisch beleid dat de laagste inkomensgroepen versterkt, biedt die zekerheid – én legt de basis voor een stabiele en veerkrachtige samenleving.
Conclusie: een economie die werkt voor iedereen
Inkomensongelijkheid is geen natuurwet. Het is het gevolg van politieke keuzes, economische structuren en maatschappelijke normen. Door bewust te kiezen voor progressieve belastingen, eerlijke lonen, toegankelijke huisvesting en onderwijs, kunnen we bouwen aan een economie die werkt voor iedereen – en vooral voor de mensen die nu het minst profiteren.
De hervormingen die daarvoor nodig zijn, zijn bekend. De middelen zijn beschikbaar. Wat rest, is de wil om de economie opnieuw in te richten met als doel: een rechtvaardige samenleving waarin vooruitgang niet voorbehouden is aan de top, maar gedeeld wordt door allen.
Ontdek meer van MAYONAISE
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
