Ze zijn er nog steeds. De mensen die geloven dat er tribunalen komen. Niet voor oorlogsmisdadigers in verre landen, niet voor genocidale dictators, maar voor Nederlandse ministers, wetenschappers en journalisten. In hún wereld staan Mark Rutte, Hugo de Jonge, Jaap van Dissel en Marion Koopmans binnenkort terecht voor ‘misdaden tegen de menselijkheid’ vanwege hun rol tijdens de coronacrisis. Alsof de pandemie een strafbaar complot was, in plaats van een wereldwijde gezondheidscrisis waarbij regeringen naar beste weten keuzes moesten maken.
En wie deze mensen tegenspreekt, wordt automatisch onderdeel van het “systeem”. Diegene is dan geen debatpartner meer, maar vijand. Vooral journalisten die feiten blijven brengen, zoals Chris Klomp, worden keihard aangepakt – soms tot in het absurde.
Een vervormde werkelijkheid
In de bubbel van Telegramgroepen, X-kanalen (voorheen Twitter) en alternatieve media als Blckbx.tv en Café Weltschmerz, is corona geen virus, maar een excuus voor onderdrukking. De vaccins zijn ‘biologische wapens’, de lockdowns ‘psychologische oorlogsvoering’, en wetenschappers zijn geen experts, maar verraders. Feiten worden vervangen door memes, grafieken worden gemanipuleerd, context wordt weggelaten. Wat overblijft is een overtuiging die zich niet meer laat corrigeren – sterker nog, correctie bevestigt juist het complot.
De tribunalen waar ze op hopen, moeten ‘de waarheid’ brengen. Niet via onafhankelijke rechtspraak, maar via zelfbenoemde “volksrechtbanken” waarin zij zelf rechter, aanklager én publiek zijn.
De strijd tegen de journalistiek
Eén van de grootste mikpunten in deze denkwereld is journalist Chris Klomp. Klomp ontmaskert al jaren complottheorieën, beschrijft hoe desinformatie werkt en hoe het zich verspreidt. Daarmee is hij een rode lap voor de radicale antivax- en ‘waarheidsbeweging’. Hij werd meermaals bedreigd, online gestalkt, en zelfs fysiek lastiggevallen. Het hek was pas echt van de dam toen hij tijdens de coronajaren structureel opruiing benoemde als zodanig – met naam, toenaam en juridische context.
Maar de haat tegen Klomp komt niet alleen van anonieme accounts. De laatste maanden is er een nieuwe naam opgestaan in de digitale loopgraven: Fleur van der Pols.
Fleur van der Pols: zelfverklaard journalist, zelf benoemd geweten
Fleur van der Pols presenteert zichzelf op sociale media als journalist, klokkenluider en verdediger van “de waarheid”. Ze beweert onafhankelijk onderzoek te doen naar misstanden tijdens de coronacrisis, maar in werkelijkheid herhaalt ze veelvuldig desinformatie afkomstig uit de eerder genoemde bubbel. De objectiviteit ontbreekt, de nuance ook. Kritiek wordt geblokkeerd, feiten worden weggewuifd als propaganda van de overheid.
In haar strijd op X richt ze zich opvallend vaak op Chris Klomp – die zij beschuldigt van ‘leugenjournalistiek’ en ‘staatspropaganda’. Ze gaat verder dan enkel kritiek. Ze post suggestieve berichten, trekt zijn integriteit in twijfel, en deelt video’s waarin hij tot op het bot wordt neergesabeld. Ook Guus Disselkoen, een pseudoniem voor een bekende factchecker en debunker van desinformatie, is geregeld doelwit van haar digitale aanvallen. Hij wordt neergezet als onderdeel van “de propagandamachine”, terwijl hij feitelijk simpelweg foutieve claims corrigeert.
Wat Pols haar volgers meestal niet vertelt, is dat ze inmiddels meerdere zogenoemde ‘stopgesprekken’ heeft gehad met politie en justitie – gesprekken die plaatsvinden wanneer gedrag online de grens van het strafbare begint te raken. Denk aan opruiing, laster, bedreiging of het systematisch lastigvallen van mensen. Dat soort gesprekken zijn bedoeld als waarschuwing: pas op, je bent een grens aan het overschrijden. Chris Klomp schreef deze column over Fleur van der Pol
Veroordelingen in de complotwereld
Fleur is niet de enige die wordt gewaarschuwd of vervolgd. In de afgelopen jaren zijn tientallen mensen veroordeeld wegens bedreiging van politici en wetenschappers. Denk aan de man die Jaap van Dissel met de dood bedreigde en daarvoor acht maanden cel kreeg. Of de vrouw uit Venlo die Hugo de Jonge online met een vuurpeloton associeerde – ze kreeg een forse taakstraf. Of de man die Chris Klomp langdurig stalkte en daarvoor een gebiedsverbod opgelegd kreeg.
Ook Willem Engel, de bekendste coronascepticus van Nederland, werd meermaals gearresteerd en vervolgd – voor opruiing en het verspreiden van desinformatie. Zijn beweging is kleiner geworden, maar de echo ervan leeft voort in mensen als Van der Pols, en in de duizenden volgers die haar berichten kritiekloos delen.
De psychologische dynamiek
Wat mensen als Van der Pols en haar achterban delen, is het diepe geloof dat ze bedrogen zijn. Ze voelen zich slachtoffer van een samenleving die hen niet serieus neemt, waarin de overheid niet luistert en de media liegen. Die gevoelens zijn echt, maar het frame waarin ze worden geplaatst – ‘wij versus zij’, ‘de waarheid versus de leugen’ – maakt kritisch denken onmogelijk.
Er ontstaat een vijanddenken dat gevaarlijk dichtbij radicalisering komt. Als je écht gelooft dat Chris Klomp deel uitmaakt van een onderdrukkingssysteem, dan is het ‘logisch’ dat je hem uitschakelt – letterlijk of figuurlijk. Hetzelfde geldt voor artsen, politici, wetenschappers. En precies dáárom is het essentieel dat politie en justitie actief blijven ingrijpen.
Waarom het ertoe doet
De roep om tribunalen lijkt misschien marginaal, maar het normaliseert extreem denken. Het schuift de grens steeds een stukje op, tot geweld een optie lijkt. In Duitsland zagen we dat met de Reichsbürger, in Amerika met de bestorming van het Capitool. En ook in Nederland zie je de sluimerende dreiging. Niet massaal, maar giftig. Sluipend. Vernietigend.
Wie zwijgt, laat het gebeuren. Daarom is het zo belangrijk dat mensen als Guus Disselkoen blijven factchecken. Dat mensen als Chris Klomp blijven schrijven, ondanks de dreiging. En dat we als samenleving de verleiding van simplisme blijven weerstaan.
Slot: De werkelijkheid wint, altijd
Er komen geen tribunalen. Niet voor Marion Koopmans, niet voor Hugo de Jonge, en ook niet voor Chris Klomp. Wat er wél komt, is – hopelijk – steeds meer besef dat democratie onderhoud nodig heeft. Dat vrijheid van meningsuiting geen vrijbrief is voor bedreiging. En dat mensen zoals Van der Pols misschien menen dat ze voor de waarheid strijden, maar in werkelijkheid bezig zijn die waarheid te ondermijnen.
De werkelijkheid laat zich niet eindeloos vervormen. Uiteindelijk wint ze altijd. Maar tegen welke prijs?
Ontdek meer van MAYONAISE
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.