Er zijn van die onderwerpen waar de publieke opinie altijd makkelijk op aanslaat. Iemand pleegt een misdaad, de krant schreeuwt het uit, en het volk brult mee: “Opsluiten, en de sleutel weggooien!” Het klinkt stoer, het voelt als gerechtigheid. Maar als we een stap terug doen, eerlijk naar de feiten kijken en vooral ook naar de toekomst, dan blijkt dat die korte celstraf vaak helemaal geen oplossing is. Zeker niet voor jongeren van 12 tot en met 18 jaar, en zelfs niet voor volwassenen daarboven. In veel gevallen werkt een taakstraf simpelweg beter. Beter voor de dader, beter voor de samenleving en uiteindelijk zelfs beter voor de belastingbetaler.
Laten we beginnen bij de jongeren. Twaalf, dertien, veertien jaar oud — kinderen nog. Maar soms maken ze verkeerde keuzes. Winkeldiefstal, vernieling, soms zelfs geweld. Natuurlijk moet dat niet zonder gevolgen blijven, maar een celstraf? Alles wat je in een jeugdinrichting leert is hoe je een betere crimineel wordt. Je komt er binnen met een slecht idee, je komt er uit met een crimineel netwerk en een beschadigde toekomst.
Een taakstraf daarentegen is glashelder: je hebt iets verkeerd gedaan, je moet de samenleving iets teruggeven. Het pakt jongeren direct aan op hun gedrag, laat ze zien wat de consequenties zijn, zonder dat hun hele leven in de vernieling wordt geholpen. Denk aan werken in een verzorgingstehuis, zwerfvuil prikken in de wijk waar je die ruit ingooide, of klusjes doen voor de gemeente. Jongeren krijgen verantwoordelijkheid, structuur en vaak ook begeleiding. Ze leren iets nuttigs, krijgen inzicht in hun gedrag en kunnen daarna weer door met school of werk, zonder een strafblad dat hun kansen om zeep helpt.
Onderzoek wijst keer op keer uit dat jongeren die een taakstraf krijgen veel minder snel opnieuw de fout ingaan dan leeftijdsgenoten die in een gesloten inrichting belanden. In Nederland is recidive na een taakstraf bij jeugdigen tot wel 15% lager dan na een jeugddetentie. Dat is geen linkse naïviteit, dat is keiharde praktijk. En belangrijker nog: het werkt, het bespaart geld en het voorkomt nieuwe slachtoffers.
Dan de groep boven de 18. Hier klinkt vaak het argument: “Een volwassen kerel moet maar gewoon boeten.” Maar ook hier blijkt de harde realiteit weerbarstiger dan de onderbuikgevoelens. Korte celstraffen — bijvoorbeeld een paar weken of maanden — hebben amper corrigerende waarde. Ze ontwrichten levens, zorgen dat mensen hun baan verliezen, hun huis kwijtraken, schulden krijgen en daarna vaak juist verder afglijden. De gevangenis is een draaideur, geen oplossing.
Een taakstraf dwingt volwassenen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun daden, zonder dat hun leven volledig ontspoort. Mensen worden geconfronteerd met de gevolgen van hun gedrag, blijven vaak in hun sociale netwerk, en behouden zicht op werk en inkomen. En daar zit de sleutel: wie werkt, een sociaal vangnet heeft en geen stempel ‘ex-gedetineerde’ draagt, heeft een veel grotere kans om op het rechte pad te blijven.
Uit cijfers van de reclassering blijkt dat volwassenen die een taakstraf krijgen, minder vaak in herhaling vallen dan mensen met korte celstraffen. Het verschil kan oplopen tot 20%. Zeker bij delicten als vandalisme, lichte mishandeling of diefstal blijkt een taakstraf niet alleen goedkoper, maar ook effectiever.
En daar komen we bij misschien wel het belangrijkste argument: geld. Een celstraf kost de samenleving gemiddeld €250 per dag per gevangene. Een taakstraf? Slechts een fractie daarvan. Terwijl het effect vaak beter is. Waarom zouden we als samenleving miljoenen verspillen aan een systeem dat niet werkt, terwijl er een alternatief is dat én goedkoper is én betere resultaten oplevert?
Uiteraard is niet alles met een taakstraf op te lossen. Zware geweldsdelicten, georganiseerde misdaad, seksuele delicten — daar moet stevig gestraft worden, en ja, daar hoort opsluiting bij. Maar voor de veel voorkomende lichtere misdrijven, vooral bij jeugdigen en jongvolwassenen, is het tijd dat we de emotie opzij zetten en kiezen voor wat werkt.
Een taakstraf is geen ‘softe’ oplossing. Het is een straf waarbij je je moet verantwoorden, waar je vroeg op moet staan, waar je fysiek werk moet leveren. Waar je geconfronteerd wordt met jezelf en met de schade die je hebt aangericht. Het is een schop onder de kont, geen knuffel. Maar wel een schop die vooruit helpt, in plaats van achteruit trekt.
Kortom, als we echt een veiliger samenleving willen, als we echt willen dat mensen na een misstap weer hun plek in de maatschappij vinden in plaats van daar voor altijd buiten te vallen, dan moeten we stoppen met die lege roep om opsluiting. Een taakstraf werkt vaak gewoon beter. Voor jong en oud.
En zeg nou zelf: je hebt toch liever dat iemand z’n schuld aflost door jouw straat schoon te vegen, dan dat hij maandenlang niks doet in een cel en daarna gewoon opnieuw begint?
Ontdek meer van MAYONAISE
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.