Het verschil tussen joden en zionisten: tijd voor nuance

In een tijd waarin polarisatie hoogtij viert, lijken begrippen als “jood” en “zionist” steeds vaker op één hoop gegooid te worden. Op sociale media, in demonstraties, in gesprekken aan talkshowtafels of op straat wordt er met termen gesmeten alsof ze uitwisselbaar zijn. Maar dat zijn ze niet. Het is tijd om helderheid te scheppen in deze verwarring — want verwarring leidt tot stigmatisering, en stigmatisering tot haat.

Wat is een jood?
Het jodendom is in de eerste plaats een religie, een cultuur en voor velen ook een etniciteit. Een jood kan religieus zijn, maar dat hoeft niet. Er zijn seculiere joden, liberale joden, orthodoxe joden en alles daartussenin. Sommigen volgen strikt de spijswetten, anderen vieren hooguit de Joodse feestdagen symbolisch.

Je bent volgens de religieuze traditie joods als je moeder joods is, of als je officieel bent toegetreden tot het jodendom via een bekering. Maar veel joden identificeren zich als joods zonder actief religieus te zijn. Voor hen is het jodendom meer een culturele of historische identiteit dan een godsdienstige praktijk.

Wat is een zionist?
Zionisme is een politieke beweging die in de 19e eeuw is ontstaan onder leiding van Theodor Herzl. Het doel van het zionisme was aanvankelijk simpel: het creëren van een veilige thuisstaat voor joden, vanwege het eeuwenlange antisemitisme en de pogroms in Europa. Deze thuisstaat werd Israël, opgericht in 1948.

Maar zionisme is niet eenduidig. Er bestaan liberale zionisten die pleiten voor een twee-statenoplossing en vreedzaam samenleven met Palestijnen. Er zijn ook rechts-nationalistische zionisten die het hele gebied tussen de Jordaan en de Middellandse Zee als Joods grondgebied beschouwen.

En, belangrijk: niet elke zionist is jood. Er bestaan ook christelijke zionisten, vooral in de Verenigde Staten, die Israël steunen om religieuze of ideologische redenen. En omgekeerd: niet elke jood is zionist. Er zijn joden die kritisch zijn over het bestaan of het beleid van de staat Israël, of die principieel tegen elke vorm van nationalisme zijn — religieus, cultureel of politiek.

Waarom dit onderscheid ertoe doet
Het over één kam scheren van joden en zionisten leidt tot gevaarlijke generalisaties. Wie “zionist” gebruikt als scheldwoord en tegelijkertijd Joodse instellingen belaagt, demonstreert geen Israëlische politiek, maar antisemitisme.

Antizionisme is niet automatisch antisemitisme, maar de grens is flinterdun. Kritiek op Israëlische politiek moet kunnen — net als kritiek op elke andere staat. Maar als de enige staat die wordt bekritiseerd die van het Joodse volk is, of als Joodse burgers ter verantwoording worden geroepen voor daden van een overheid waar zij niets mee te maken hebben, is er sprake van iets anders.

De praktijk: verwarring, verwarring, verwarring
De afgelopen maanden zijn het aantal antisemitische incidenten wereldwijd schrikbarend toegenomen, vooral sinds de oorlog tussen Israël en Hamas is geëscaleerd. Synagogen zijn beklad, Joodse scholen zijn bedreigd en mensen met een keppel worden op straat geïntimideerd. Dit alles onder het mom van “pro-Palestijns protest”.

Tegelijkertijd worden joden die kritiek hebben op Israël verweten dat ze hun eigen volk verraden. Ook dat is problematisch. Het idee dat elke jood zionist móét zijn, is net zo beperkend als het idee dat elke zionist per definitie fout is.

Een kwestie van verantwoordelijkheid en taal
De verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij extremisten of onwetenden. Ook media, politici en opiniemakers dragen bij aan het vertroebelen van deze begrippen. Wanneer talkshows activisten uitnodigen die termen als “zionisten zijn racisten” ongefilterd mogen uitspreken, zonder enige context of correctie, dan werkt dat polarisatie in de hand.

Een kwestie van verantwoordelijkheid en taal
De verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij extremisten of onwetenden. Ook media, politici en opiniemakers dragen bij aan het vertroebelen van deze begrippen. Wanneer talkshows activisten uitnodigen die termen als “zionisten zijn racisten” ongefilterd mogen uitspreken, zonder enige context of correctie, dan werkt dat polarisatie in de hand.

Het is daarom essentieel om precieze taal te gebruiken. Wie de politiek van de Israëlische regering wil bekritiseren, moet dat kunnen — maar laat dat dan ook duidelijk maken. Kritiek op Netanyahu is niet gelijk aan haat tegen joden. En wie opkomt voor Palestijnse rechten, moet dat kunnen doen zonder antisemitische retoriek.

Slotgedachte: bruggen in plaats van branden
De wereld heeft meer nuance nodig, niet minder. Door joden en zionisten op één hoop te gooien, worden bruggen opgeblazen die juist hard nodig zijn voor dialoog en begrip. In plaats van elkaar als vijanden te zien op basis van labels, zouden we moeten luisteren naar elkaars verhalen — inclusief die van joden die vrede willen, en Palestijnen die rechtvaardigheid zoeken.

Zolang we niet begrijpen dat “jood” geen synoniem is voor “zionist”, blijven we steken in een simplistisch wereldbeeld dat alleen maar haat voedt. De uitdaging ligt in het herkennen van de verschillen, het benoemen van de overeenkomsten en het respecteren van ieders individuele identiteit — zonder die te reduceren tot één politiek standpunt.