De Europese Unie staat op een kruispunt. Oorlog aan de rand van Europa, toenemende geopolitieke spanningen, de Amerikaanse onzekerheid over NAVO-verplichtingen en de versnippering van nationale defensie-inspanningen maken van Europese veiligheid een brandend actueel thema. In die context duikt een oude discussie opnieuw op in volle hevigheid: moeten we evolueren naar één gezamenlijk EU-leger in plaats van aparte legers in elk EU-land?
EU-leger voor een sterker EU.
Het idee van een Europees leger is niet nieuw. Al in de jaren ’50 werd gesproken over een Europese Defensiegemeenschap. Die plannen mislukten, maar de droom bleef. Vandaag, in het licht van de oorlog in Oekraïne en het veranderende wereldtoneel, klinkt de roep om een sterker, gezamenlijk defensiebeleid luider dan ooit.
Maar wat zou een EU-leger betekenen voor Europa? Wat zijn de voordelen – en vooral, welke gevaren en nadelen schuilen er achter dit ambitieus plan?
De voordelen van een EU-leger
1. Efficiëntie en schaalvoordeel
Vandaag telt de EU meer dan 27 nationale legers, elk met eigen budgetten, doctrines, wapensystemen en logistieke structuren. Dit leidt tot inefficiëntie, verspilling en overlapping. Volgens schattingen van de Europese Rekenkamer kost die versnippering jaarlijks tientallen miljarden euro’s.
Een EU-leger zou kunnen profiteren van schaalvoordelen: gezamenlijke inkoop van materieel, gedeelde trainingsprogramma’s, gecentraliseerde logistiek en een meer uniforme commandostructuur. Kortom: méér veiligheid voor minder geld.
2. Grotere geopolitieke invloed
Europa wil een “strategische autonomie” ontwikkelen. Dat betekent: minder afhankelijk zijn van externe grootmachten zoals de VS of China. Een gezamenlijk EU-leger zou de Europese Unie transformeren van een economische reus met militaire zwakte naar een serieuze geopolitieke speler.
Zonder een eigen leger blijft de EU afhankelijk van de VS via de NAVO. Maar wat als de VS zich terugtrekken, zoals Trump ooit dreigde? Een EU-leger zou Europa in staat stellen haar eigen belangen te verdedigen – autonoom en krachtig.
3. Snellere en gezamenlijke reacties op crises
Een gemeenschappelijk leger zou de EU in staat stellen sneller en eensgezind te reageren op internationale crises, conflicten of humanitaire rampen. Denk aan evacuaties, vredesmissies of het beschermen van Europese burgers in conflictgebieden.
Momenteel zijn er wel EU-slagkrachten (“EU Battle Groups”), maar die zijn klein, politiek moeilijk inzetbaar en zelden effectief gebleken. Een echt EU-leger zou daar verandering in brengen.
4. Symbolische Europese eenheid
Een EU-leger zou een krachtig symbool zijn van Europese eenheid. In een tijd van polarisatie, nationalisme en euroscepsis zou een gezamenlijke defensie kunnen bijdragen aan een sterker Europees bewustzijn. Soldaten die onder één Europese vlag dienen, versterken niet enkel de veiligheid, maar ook het gevoel van gezamenlijk burgerschap.
De nadelen en bezorgdheden
1. Nationale soevereiniteit onder druk
Het grootste struikelblok voor een EU-leger is soevereiniteit. Defensie is traditioneel één van de kernfuncties van de natiestaat. Voor veel landen is het ondenkbaar dat hun soldaten onder buitenlands bevel zouden staan, of dat een Europees orgaan beslist over leven en dood in het geval van oorlog.
Wie beslist bijvoorbeeld of een EU-leger tussenkomt in een conflict? Het Europees Parlement? De Europese Raad? De Europese Commissie? Zolang die vragen niet zijn opgelost, blijft een EU-leger politiek uiterst gevoelig.
2. Politieke verdeeldheid en gebrek aan consensus
De EU telt 27 lidstaten, elk met hun eigen belangen, geschiedenis en geopolitieke gevoeligheden. Een land als Hongarije kijkt fundamenteel anders naar Rusland dan bijvoorbeeld Polen of de Baltische staten. Hoe zorg je voor een eenduidige, snelle militaire reactie als de lidstaten het intern niet eens zijn?
Zonder politieke eensgezindheid wordt een EU-leger een logge moloch die zelden tot actie overgaat – precies het probleem dat men wil oplossen.
3. Risico op verzwakking van de NAVO
Bovendien kan een EU-leger wrevel oproepen bij de Verenigde Staten, die de NAVO nog steeds domineren. Een sterke NAVO én een EU-leger combineren vereist diplomatieke finesse en duidelijke taakverdelingen, anders dreigt rivaliteit en inefficiëntie.
4. Budgettaire lasten
Europese eenheid onder vuur
De NAVO is sinds de Tweede Wereldoorlog de hoeksteen van de Europese veiligheid. Critici vrezen dat een EU-leger de NAVO zou ondermijnen, vooral als Europese middelen worden omgeleid naar EU-structuren in plaats van NAVO-verplichtingen.
Bovendien kan een EU-leger wrevel oproepen bij de Verenigde Staten, die de NAVO nog steeds domineren. Een sterke NAVO én een EU-leger combineren vereist diplomatieke finesse en duidelijke taakverdelingen, anders dreigt rivaliteit en inefficiëntie.
4. Budgettaire lasten
Een effectief EU-leger op poten zetten vereist enorme investeringen: infrastructuur, uitrusting, technologie, opleiding, communicatie, cyberveiligheid… Veel EU-landen halen vandaag al niet de NAVO-norm van 2% BBP voor defensie. Waar moet het geld vandaan komen?
Tenzij men nationale legers afbouwt, betekent een EU-leger dus een extra financiële belasting – en daar is politiek draagvlak voor nodig.
Alternatieven en tussenmodellen
Tussen het huidige systeem van nationale legers en een volledig EU-leger liggen verschillende tussenopties. Denk aan:
- Verdieping van Europese defensiesamenwerking via PESCO (Permanent Structured Cooperation)
Landen die willen, kunnen nauwer samenwerken op vlak van training, ontwikkeling en interoperabiliteit. - Een gezamenlijk Europees defensiebudget
Voor gezamenlijke aankoop van drones, tanks, schepen of munitie – met als doel schaalvoordelen. - Een EU-hoofdkwartier voor militaire operaties
Vandaag gebeurt coördinatie vaak ad hoc of via NAVO-kanalen. Een eigen commandostructuur zou de EU onafhankelijker maken. - Cyberdefensie en ruimtevaartcapaciteit delen
In moderne oorlogsvoering zijn digitale middelen en satellieten cruciaal. Door deze te bundelen kan de EU snel winsten boeken zonder nationale soevereiniteit op te geven.
Deze stappen kunnen gezien worden als de fundamenten van een toekomstig EU-leger – zonder meteen de hele sprong te maken.
Wat vindt de Europese burger?
Opiniepeilingen tonen dat het idee van een EU-leger aan steun wint, zeker in het licht van de Russische dreiging. Volgens een Eurobarometer-enquête uit 2024 steunt ongeveer 68% van de EU-burgers meer samenwerking op defensiegebied, en 53% staat open voor een gezamenlijk leger.
Toch verschilt de steun sterk per land. In landen met een sterke militaire traditie, zoals Frankrijk, Duitsland of Italië, leeft het idee sterker dan in kleinere of neutralere staten zoals Oostenrijk of Ierland. Ook Oost-Europese landen zijn verdeeld: zij willen sterke defensie, maar ook een robuuste NAVO-rol.
De publieke opinie is dus hoopvol, maar ook voorzichtig.
Een EU-leger: toekomstmuziek of noodzaak?
De realiteit is dat de wereld verandert. Oude zekerheden – zoals de Amerikaanse beschermingsparaplu – staan onder druk. Nieuwe dreigingen – van cyberaanvallen tot hybride oorlogsvoering – vragen om snelle, gecoördineerde reacties. Een Europa dat enkel economisch sterk is, maar militair zwak, loopt het risico irrelevant te worden in een steeds hardere wereldorde.
Een EU-leger biedt kansen: efficiëntie, strategische autonomie, veiligheid en symbolische eenheid. Maar het vraagt ook politieke moed, vertrouwen tussen lidstaten en heldere institutionele afspraken.
Zonder die voorwaarden dreigt het idee van een EU-leger een technocratisch luchtkasteel te worden – aantrekkelijk op papier, maar onwerkbaar in de praktijk.
Conclusie: een keuze met verstrekkende gevolgen
De vraag of Europa een gezamenlijk leger moet krijgen, raakt de kern van wat de EU is – en wat ze wil worden. Is de EU een unie van staten, of een federale gemeenschap met een eigen geopolitieke ambitie? Is defensie een nationale taak, of een gedeelde verantwoordelijkheid in een wereld van gedeelde dreigingen?
Wat er ook beslist wordt, de komende jaren zullen cruciaal zijn. Een EU-leger is geen technisch project, maar een fundamentele politieke keuze. Tussen versnippering en eenheid. Tussen afhankelijkheid en autonomie. Tussen verleden en toekomst.
Of Europa die sprong durft maken, zal bepalen of het een speler blijft – of slechts een speelbal in het grote geopolitieke schaakspel.
Ontdek meer van MAYONAISE
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
