De wereld van de advocatuur is breed en veelzijdig. Van de zakelijke deals van de corporate lawyer tot het familierecht waarin echtscheidingen en voogdijkwesties worden uitgevochten. Maar geen tak van het recht roept zoveel emotie, discussie en morele vragen op als het strafrecht. Vooral de strafrechtadvocaat staat vaak in het oog van de storm. Waarom zou iemand ervoor kiezen om een verdachte van een ernstig misdrijf, zoals moord, verkrachting of kindermishandeling, bij te staan? Is het een roeping, een overtuiging, of gewoon een baan? En hoe gaat een strafpleiter om met cliënten die niet alleen verdacht worden van zware delicten, maar ook kampen met psychische stoornissen of sociale problemen?
Inhoud
De essentie van het strafrecht: iedereen verdient een verdediging
Het fundament van onze rechtsstaat is dat iedereen recht heeft op een eerlijk proces. Dit is vastgelegd in artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Dit betekent dat ook iemand die ogenschijnlijk ‘overduidelijk schuldig’ is, recht heeft op een goede verdediging.
Een strafrechtadvocaat heeft daarom een cruciale rol. Niet om misdaden goed te praten of daders vrij te pleiten tegen elke prijs, maar om te zorgen dat de procedure eerlijk verloopt en dat het Openbaar Ministerie zich aan de regels houdt. Zoals de bekende strafpleiter Gerard Spong ooit zei:
“Een advocaat verdedigt niet de daad, maar de rechten van de verdachte.”
Toch wordt dit onderscheid in de publieke opinie vaak genegeerd. Wanneer een advocaat iemand bijstaat die verdacht wordt van een gruwelijk misdrijf, krijgt hij of zij regelmatig te maken met haat en onbegrip. Vooral in spraakmakende zaken – denk aan de moord op Anne Faber of de liquidatieprocessen in het Marengo-proces – krijgen advocaten te horen dat zij “het kwaad verdedigen”.
Maar stel je een wereld voor waarin niemand bereid is om zo’n verdachte bij te staan. Dan zou de overheid onbegrensde macht hebben. Een rechtsstaat kan alleen functioneren als er tegenmacht is, en de strafrechtadvocaat is precies dat.
Een roeping, geen baan van negen tot vijf
Het beroep van strafrechtadvocaat is veel meer dan een baan. Velen zien het als een roeping. Het is werk dat diepgaande juridische kennis vereist, maar ook moed, empathie en veerkracht.
De aantrekkingskracht van het vak
Voor veel strafrechtadvocaten begint het met een fascinatie voor verhalen en mensen. Elke strafzaak is een complex web van emoties, keuzes en omstandigheden. Achter elk dossier zit een mens – soms gevaarlijk, soms tragisch, maar altijd met een verhaal.
Sommige advocaten worden gedreven door idealisme. Ze zien het als hun missie om op te komen voor rechtvaardigheid en tegen machtsmisbruik. Anderen worden aangetrokken door de spanning en dynamiek van het strafproces, waar een zaak letterlijk op het scherp van de snede wordt uitgevochten.
Zoals advocaat Bram Moszkowicz eens stelde:
“Het strafrecht is de Formule 1 van de advocatuur. Alles gebeurt live, en er is geen ruimte voor fouten.”
De morele worsteling
Maar die roeping kent ook een keerzijde. Het kan mentaal zwaar zijn om iemand bij te staan die overduidelijk iets gruwelijks heeft gedaan. Hoe blijf je als advocaat professioneel, terwijl je weet dat jouw cliënt schuld heeft aan bijvoorbeeld het misbruiken van een kind?
Veel strafpleiters benadrukken dat het niet hun taak is om moreel te oordelen. Zij moeten zich richten op het recht, niet op persoonlijke gevoelens. Toch is volledige emotionele distantie onmogelijk. Advocaten geven vaak toe dat sommige zaken hen ’s nachts wakker houden. Vooral wanneer het gaat om slachtoffers die onvoorstelbaar leed hebben geleden.
Het sociale aspect: meer dan alleen jurist
Een strafrechtadvocaat is niet alleen jurist, maar ook een vertrouwenspersoon. Veel cliënten komen uit kwetsbare groepen in de samenleving. Ze kampen met armoede, verslaving, of psychische stoornissen.
Cliënten met psychische problemen
Een groot deel van de verdachten in het strafrecht heeft een psychische stoornis. Uit onderzoek van het Trimbos-instituut blijkt dat ongeveer 40% van de gedetineerden een ernstige psychiatrische aandoening heeft, zoals schizofrenie, borderline of een zware depressie.
Voor de advocaat betekent dit dat de communicatie vaak complex is. Sommige cliënten begrijpen de juridische procedures niet of kunnen zich niet goed uitdrukken. In zulke gevallen moet de advocaat niet alleen juridisch, maar ook sociaal vaardig zijn.
Daarnaast speelt het strafrechtelijk beleid rond TBS (terbeschikkingstelling) een grote rol. Een advocaat moet inschatten of het in het belang van de cliënt is om mee te werken aan een psychologisch onderzoek, wetende dat dit kan leiden tot een langdurige TBS-maatregel.
De rol van de advocaat in het sociaal domein
Soms fungeert een strafrechtadvocaat bijna als maatschappelijk werker. Cliënten hebben vaak geen netwerk of vangnet. De advocaat kan dan de enige zijn die luistert en structuur biedt.
Een voorbeeld:
Een jonge man wordt verdacht van een reeks winkeldiefstallen. Uit het dossier blijkt dat hij lijdt aan een onbehandelde psychose en dakloos is. De advocaat kan ervoor zorgen dat hij in plaats van een gevangenisstraf, wordt doorverwezen naar zorg. Dit vraagt niet alleen juridische kennis, maar ook inzicht in het zorgsysteem en samenwerking met reclassering en GGZ-instellingen.
De publieke opinie versus de werkelijkheid
De samenleving kijkt vaak met argusogen naar strafrechtadvocaten. Vooral in mediagevoelige zaken is er veel onbegrip. Waarom zou iemand alles op alles zetten om een “monster” te verdedigen?
Maar het beeld van de advocaat die alleen maar probeert om cliënten vrij te pleiten, klopt niet. Vaak werken strafpleiters juist mee aan waarheidsvinding. Ze kunnen bijvoorbeeld fouten in het politieonderzoek blootleggen, zodat de rechter een eerlijker oordeel kan vellen.
Een bekend voorbeeld is de Schiedammer parkmoord. In deze zaak werd een man onterecht veroordeeld, mede omdat zijn advocaat niet genoeg tegenwicht bood aan het Openbaar Ministerie. Later bleek uit DNA-bewijs dat de werkelijke dader iemand anders was. Dit toont aan hoe cruciaal een sterke verdediging is – niet om schuldigen te helpen, maar om onschuldigen te beschermen.
De belasting van het vak: gevaar en emotionele druk
Strafrechtadvocatuur kan gevaarlijk zijn. In de afgelopen jaren is het vak steeds meer verbonden geraakt met ondermijnende criminaliteit.
De moord op Derk Wiersum in 2019 – advocaat van kroongetuige Nabil B. in het Marengo-proces – heeft diepe sporen nagelaten. Het liet zien dat advocaten letterlijk hun leven kunnen riskeren voor hun werk.
Daarnaast is er de emotionele belasting. Advocaten horen dagelijks verhalen over geweld, misbruik en tragedie. Ze moeten daar professioneel mee omgaan, maar ook hun eigen mentale gezondheid beschermen. Burn-out en secundaire traumatisering komen veel voor in dit vak.
Conclusie: de hoeders van de rechtsstaat
De strafrechtadvocaat is veel meer dan een verdediger van verdachten. Hij of zij is een hoeder van de rechtsstaat, een tegenwicht tegen de macht van de overheid, en vaak ook een brug naar zorg en herstel.
Het werk vraagt moed, integriteit en empathie. Het betekent soms werken met mensen die onvoorstelbare dingen hebben gedaan, maar toch recht hebben op een eerlijk proces. Het betekent balanceren tussen de wet en je eigen morele kompas.
In een tijd waarin emoties hoog oplopen en social media snel oordelen vellen, is het belangrijk dat we het belang van de strafrechtadvocatuur blijven erkennen. Niet omdat we misdaden goedkeuren, maar omdat een samenleving zonder goede verdediging geen rechtvaardige samenleving is.
Zoals de bekende uitspraak luidt:
“Een rechtsstaat herken je niet aan hoe ze met de onschuldigen omgaat, maar aan hoe ze de schuldigen behandelt.”
Bronnen:
- Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, Artikel 6
- Trimbos-instituut (2023), Psychische problematiek in detentie
- NRC Handelsblad, 20 september 2019, De moord op Derk Wiersum en de bedreiging van de rechtsstaat
- De Rechtspraak (2024), Het belang van een eerlijk proces
- Trouw, 2022, De rol van de strafrechtadvocaat bij verdachten met psychische stoornissen
- Volkskrant, 2020, De nasleep van de Schiedammer parkmoord
Ontdek meer van MAYONAISE
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
